आगामी निर्वाचन, व्यक्ति होइन, विवेकको छनोट

इतिहासले बारम्बार प्रमाणित गरेको सत्य के हो भने— देश न त केवल बलियो शासकले बच्छ, न त केवल लोकप्रिय नेताले। देश बच्छ भनेको चेतन जनता, संस्थागत शासन र दूरदर्शी नेतृत्वबाट हो।

आजको विश्व राजनीतिमा लिबिया र युक्रेन दुई यस्ता उदाहरण हुन्, जहाँ फरक पृष्ठभूमिका नेतृत्व जन्मिए, तर दुबै देश गहिरो संकटमा फसे। यी घटनालाई केवल ‘नेता खराब थिए’ वा ‘पार्टी असफल भयो’ भनेर टुंग्याउनु गम्भीर भूल हुनेछ। वास्तविक प्रश्न अझ गहिरो छ—नेतृत्व कसरी जन्मिन्छ, कसरी निर्णय गर्छ, र कसको हितमा शासन गर्छ ?

लिबियाःस्थायित्वको भ्रम र राज्यको पतन

मोम्मर गद्दाफीले लिबियामा झण्डै ४२ वर्ष शासन गरे। उनको शासनमा लिबियाले अफ्रिकाका धेरै देशभन्दा उच्च जीवनस्तर अनुभव गर्‍यो। शिक्षा र स्वास्थ्य निःशुल्क थिए, तेलबाट आएको आम्दानी जनजीवनमा प्रत्यक्ष देखिन्थ्यो। तर, यो स्थायित्व संस्थामा होइन, व्यक्तिमा केन्द्रित थियो।

राजनीतिक बहस, विपक्ष, स्वतन्त्र प्रेस र शक्ति सन्तुलनको अभावले राज्यलाई भित्रैबाट कमजोर बनायो। जब सन् २०११ मा आन्तरिक असन्तोष र बाह्य हस्तक्षेपसँगै गद्दाफीको अन्त्य भयो, देशसँग विकल्प नेतृत्व, एकीकृत सेना वा साझा राष्ट्रिय संरचना रहेन। नतिजा—आज लिबिया राज्य होइन, सशस्त्र समूहहरूको मैदान बनेको छ।

यसले सिकाउँछ :

तानाशाह हट्नु मात्र समाधान होइन, राज्य बलियो हुनु अनिवार्य हुन्छ।

युक्रेन स् लोकप्रियता, अनुभवहीनता र महाशक्तिको द्वन्द्व

युक्रेनमा भोलोदिमिर जेलेन्स्की जनताको निराशाबाट जन्मिएका नेता हुन्। पुराना, भ्रष्ट र अलोकप्रिय राजनीतिक शक्तिप्रति आक्रोशले एक हास्य कलाकारलाई राष्ट्रपतिको कुर्सीसम्म पुर्‍यायो। यो लोकतन्त्रको शक्ति पनि हो, तर खतरा पनि।

राष्ट्र नेतृत्व लोकप्रियता होइन, रणनीति, कूटनीति र दीर्घकालीन दृष्टि माग गर्छ। युक्रेन भौगोलिक रूपमा महाशक्तिहरूको चौराहामा छ। त्यहाँ लिइने हरेक निर्णय केवल घरेलु राजनीति होइन, अन्तर्राष्ट्रिय सन्तुलनसँग गाँसिएको हुन्छ।

आज युक्रेन युद्धमा छ, लाखौँ जनता विस्थापित छन्, अर्थतन्त्र ध्वस्त छ, र निर्णय क्षमताको ठूलो हिस्सा बाह्य शक्तिमा निर्भर भएको छ।

यसले सिकाउँछः

भावनात्मक परिवर्तनले नेतृत्व बदल्न सक्छ, तर राष्ट्रको सुरक्षा विवेकपूर्ण निर्णयले मात्र जोगिन्छ।

के निष्कर्ष केवल नेता र पार्टी गाली हो ? होइन।

लोकतन्त्रको सौन्दर्य यही हो कि नराम्रो नेतृत्वलाई चुनावबाट हटाउन सकिन्छ। तर त्यसैलाई अन्तिम समाधान ठान्नु खतरनाक सरलीकरण हो। प्रश्न हटाउनेमा होइन, छान्नेमा छ।

देश जिम्मा लगाउने नेतृत्व छान्दा

केवल नाराले होइन

केवल अनुहारले होइन

केवल रिस र आक्रोशले होइन

विवेक, इतिहासबोध, राष्ट्रिय स्वार्थ र दीर्घकालीन परिणाम सम्झेर छान्नुपर्छ।

हाम्रो जस्तो देशका लागि मूल पाठ

हाम्रो देश सानो छ, तर संवेदनशील छ। हामी पनि शक्तिशाली राष्ट्रहरूको चासोबाट पूर्ण रूपमा अलग छैनौँ। त्यसैले—

संस्थालाई व्यक्तिभन्दा माथि राख्नुपर्छ

लोकप्रियता भन्दा नीतिगत स्पष्टता खोज्नुपर्छ

परिवर्तनको नाममा अनिश्चित प्रयोगबाट जोगिनुपर्छ

राष्ट्रको हितलाई पार्टी र व्यक्तिगत महत्वाकांक्षाभन्दा माथि राख्नुपर्छ

अन्तिम अनुरोधः...